تحلیل روند تغییرات برخی از عناصر آب و هوایی و تأثیر آنها بر میزان تبخیر استان کردستان

تغییرات آب و هوا اثرات مستقیم بر فرایندهای هیدرولوژیکی نظیر تبخیر از سطح آب، تعرق از گیاه، تغذیه آبهای زیرزمینی، رواناب یا ذوب برف دارد. تبخیر از جمله مسائل مهم در هیدرولوژی و مهندسی منابع آب می باشد که مورد توجه محققان قرار دارد. این پدیده یکی از پارامترهای آب و هوایی پراهمیتی است که با بسیاری از پارامترهای آب و هوایی دیگر در ارتباط است. تبخیر آب از ذخایر سطحی علاوه بر اتلاف آبی که می تواند مورد مصرف کشاورزی و شهری قرار گیرد، موجب افزایش املاح و کاهش کیفیت آب آبیاری نیز می شود. در یک حوضه آبریز با افزایش درجه حرارت تبخیر بیشتر صورت خواهد گرفت و اگر میزان بارندگی هم کاهش یابد منجر به کاهش دبی ورودی به رودخانه و دریاچه ها خواهد شد و در نتیجه حجم و سطح آب دریاچه کاهش پیدا خواهد کرد. در این تحقیق به بررسی و تحلیل روند تغییرات برخی از عناصر آب و هوایی و تأثیر آنها بر میزان تبخیر استان کردستان پرداخته شده است. استان کردستان با وسعتی برابر با 28235 کیلومتر مربع در غرب ایران واقع شده است. محدوده جغرافیایی استان بین34 درجه و 44 دقیقه تا 36 درجه و 30 دقیقه عرض شمالی و45درجه و31-دقیقه تا 48درجه و16دقیقه طول شرقی واقع شده است بدین منظور از داده های بارش،دما(میانگین، حداکثر،حداقل)،رطوبت(میانگین، حداکثر، حداقل)، فراوانی میانگین سرعت باد، ابرناکی، تعداد ساعات آفتابی و تبخیردر طی دوره آماری 1390-1370 استفاده شده است. در بررسی و کنترل داده های اولیه با استفاده از روش نسبتها و تفاضلها داده ها بازسازی و با استفاده از آزمون ران تست همگنی داده ها مورد تأیید قرار گرفت. سپس روند تغییرات عناصر مربوطه با استفاده از روش من-کندال بررسی شد. درگام بعدی با استفاده از روش تحلیل عاملی مهمترین عناصر تأثیرگذار بر پدیده تبخیر در هر ماه مشخص و در نهایت با استفاده از رگرسیون خطی ارتباط بین تبخیر و عامل موثر بررسی شد. نتایج این تحقیق نشان می دهند که در آزمون روندیابی داده های بارش ایستگاه ها دارای روند منفی وکاهشی، داده های دما روند معنادار افزایشی، رطوبت روند منفی و کاهشی، داده های فراوانی میانگین سرعت باد ایستگاه های سنندج، سقز، بیجار و مریوان روند مثبت و افزایشی و در نهایت داده های تبخیر دارای روند معنادار مثبت و افزایشی می باشند. در بررسی مهمترین فاکتور تأثیرگذار بر تبخیر با روش تحلیل عاملی مشخص شد که دما به نسبت سایر عناصر در اولویت، سپس رطوبت نسبی و ابرناکی مهمترین عناصر تأثیرگذار می باشند. نمودار رگرسیون ترسیم شده نشان دهنده همبستگی بالای تبخیر و دما در تمامی ایستگاه ها بوده است.